حمل و نقل و دلیل پیدایش فیاتا
در دنیای امروز، با گسترش تجارت در بازارهای جهانی، حجم مبادلات بارهای بین‌المللی نیز به شدت افزایش یافته است. این روند رو به رشد، در کنار پیچیدگی‌های مرتبط با صنعت حمل و نقل بین المللی، از جمله مسائل مربوط به انتقال بار، گمرک، امنیت، بیمه، و توافقات قراردادی، نیازمند نظارتی دقیق و قانونمند می باشد.
برای مثال به روند ارسال یک مرسوله در سطح بین المللی، یعنی از کشوری به کشور دیگر فکر کنید؛ چه ضمانتی برای ارسال و تحویل به موقع کالا، سلامت کالا در طول مسیر و یا حتی اصالت آن در هنگام تحویل به مقصد وجود دارد؟ آیا اصلا قانون خاصی در تجارت بین المللی و به ویژه در زمینه حمل و نقل بین المللی وجود دارد یا خیر؟ اگر چنین قوانینی وجود دارد، چه سازمانی وظیفه نظارت و اجرای این قوانین را بر عهده دارد؟
پاسخ کوتاه است: بله! یک سازمان بین المللی به نام فیاتا در این زمینه فعالیت می کند.
در این مقاله، ما به بررسی تاریخچه، ساختار، وظایف، و تأثیرات فیاتا به عنوان یکی از بزرگترین و مهمترین سازمان‌های حمل و نقل بین‌المللی می‌پردازیم، و نشان می‌دهیم که چرا این سازمان از اهمیت بسیاری برخوردار است و چگونه به توسعه و بهبود صنعت حمل و نقل بین‌المللی کمک می‌کند.
فیاتا چیست؟
فیاتا یا فدراسیون بین المللی انجمن‌های حمل و نقل، یک سازمان بین المللی خصوصی (غیردولتی) است که با هدف نظارت بر حمل و نقل های بین المللی در جهان، فعالیت می‌کند. این سازمان با وضع قوانین مشخص و چهارچوب‌های معین میان شرکت‌های حمل و نقل و صاحبان بار، و همچنین نظارت بر اجرای دقیق این قوانین، کمک شایانی به جلوگیری از برخی از متداول‌ترین مشکلات این صنعت مانند، عدم ارسال کالا، عدم اصالت کالا، تاخیر در ارسال و تحویل مرسوله‌ها و … می‌کند. به طور اساسی، FIATA اسناد و فرم‌ها را برای ایجاد یک استاندارد واحد حمل و نقل بین‌المللی در سراسر جهان ایجاد کرده و سپس به نظارت بر اجرای این استانداردها می‌پردازد.
تاریخچه فیاتا
سازمان ارزشمند FIATA در روز 31م ماه می سال ۱۹۲۶ در وین اتریش با ریاست کشور دانمارک تأسیس شد و نام آن برگرفته از عنوان مخفف فرانسوی‌اش است: Fédération Internationale des Associations de Transitaires et Assimilés. همچنین به عنوان “صدای جهانی لجستیک” نیز شناخته می‌شود، FIATA در 150 کشور دارای نمایندگی‌های فردی و انجمنی است و با 16 ملیت تحت عضو، بیش از 400 هزار شرکت عضو این سازمان هستند. در حال حاضر دفتر مرکزی این سازمان در شهر ژنو، واقع در کشور سوییس می باشد.
فیاتا توسط بسیاری از سازمان‌های دولتی و خصوصی از جمله اتاق بازرگانی بین المللی، انجمن بین المللی حمل و نقل هوایی، اتحادیه بین المللی راه آهن، اتحادیه بین المللی حمل و نقل جاده‌ای، سازمان گمرک جهانی، سازمان تجارت جهانی و … به عنوان نماینده صنعت حمل و نقل بار شناخته می‌شود. همچنین در زمینه حقوق تجارت، فیاتا مشاور رسمی شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل به حساب می‌آید.
اهداف و ماموریت های فیاتا
قطعا هر سازمانی با اهداف بلندمدت معینی شروع به فعالیت می‌کند؛ جالب است بدانید مهمترین اهدافی که فیاتا با آن تاسیس شده است، عبارتند از :
- اتحاد و یکپارچه سازی صنعت حمل و نقل بین‌المللی بار در سراسر جهان
- نمایندگی صنعت حمل و نقل بار، ترویج و حفاظت از منافع این صنعت با شرکت در جلسات بین‌المللی به عنوان مشاور یا کارشناس در زمینه حمل و نقل
- آشنایی تجارت و صنعت و عموم مردم با خدمات ارائه شده توسط شرکت‌های حمل و نقل بار از طریق انتشار اطلاعات و توزیع مطبوعات و غیره
- استانداردسازی و بهبود کیفیت خدمات ارائه شده توسط شرکت‌های حمل و نقل بار با توسعه و ترویج اسناد حمل و نقل، شرایط تجاری استاندارد و غیره ( به عنوان مثال، فروشنده مسئولیت بارگیری کالا به وسیله حامل را بر عهده دارد، و هزینه‌های مربوط به بارگیری و تخلیه کالا نیز به عهده اوست)
- کمک به آموزش‌های حرفه‌ای برای شرکت‌های حمل و نقل بار در زمینه‌های مختلف از جمله: مشکلات بیمه مسئولیتی و ابزارهای تجارت الکترونیک
مأموریت فیاتا
در کنگره جهانی فیاتا در سال ۲۰۲۲، بیانیه مأموریت این سازمان به صورت زیر اعلام شد:
“فیاتا بزرگترین اتحادیه و صدای لجستیک جهان است که به کل اکوسیستم خود خدمت می‌کند. این اتحادیه دانش اعضای خود را تقویت می‌کند تا زنجیره تأمین پایدار و مقاوم را تضمین کند”.
همچنین فیاتا چشم‌انداز خود را “لجستیک بدون مرز برای یک دنیای دیجیتال و پایدار” معرفی کرد.
قوانین فیاتا
در جهت بهبود فرآیندهای داخلی، این سازمان قوانینی وضع کرده است تا به مدیریت کارآمد و حساب شده دست یابد؛ برخی از قوانین تعیین کننده، به شرح زیر است؛
- بر روی هر بارنامه باید شماره سریال منحصر به فردی ثبت شود.
- نها شرکت‌های باربری عضو فیاتا حق توزیع اسناد فیاتا را دارند.
- قبل از انتشار فرم بارنامه، شرکت‌های عضو باید تاییدیه آن را از دبیرخانه فیاتا بگیرند.
- حق تالیف و انتشار کلیه اسناد منحصرا برای فیاتا است و اعضای این انجمن حق انتشار آن‌ها را ندارند.
- مسئولیت انتشار این اسناد به زبان‌های انگلیسی، آلمانی و فرانسوی برعهده انجمن‌های ملی باربری بوده و می بایست محتوا و حتی رنگ این اسناد، مطابق با نمونه اصلی باشد.
- اسناد منتشر شده فیاتا توسط انجمن‌های هر کشور باید بین اعضا توزیع شود. با هدف نظارت بر توزیع دقیق و درست اسناد، انجمن‌ها باید گزارش مربوط به توزیع اسناد یا فرم‌ها را به صورت مکتوب ارائه کنند.
اسناد فیاتا
فیاتا به منظور ایجاد یک واحد استاندارد در سراسر جهان، اقدام به ایجاد چندین سند کرده است. این اسناد که هر کدام در یک رنگ خاص منتشر شده‌اند به آسانی قابل تشخیص هستند مجموعه‌ی این اسناد مهم به تسهیل تبادلات بین‌المللی کمک می‌کنند و ابزاری ارزشمند برای تجارت جهانی به شمار می‌روند.
مهم ترین این اسناد عبارت اند از:
1. FIATA Forwarders Certificate of Receipt (FCR)
بر طبق این سند، شرکت ارسال کننده اعلام می‌کند که مسئولیت ارسال کالا را بر عهده گرفته است. لازم به ذکر است که این سند غیرقابل معامله بوده و از نظر بانک‌ها اعتباری ندارد.
2. FIATA Forwarders Certificate of Transport (FCT)
بر طبق این سند، شرکت ارسال کننده متعهد می‌شود که در مقصد موردنظر، کالای موردنظر را توسط نماینده‌اش تحویل می‌دهد. این سند در صورت صدور حواله، قابل معامله گشته و مورد تایید بانک‌ها نیز قرار می‌گیرد.
3. FIATA Warehouse Receipt (FWR)
رسید انبار فیاتا یک سند غیر قابل معامله و فاقد اعتبار بانکی است که تنها با هدف انبارداری داخل کشور صادر می‌گردد. لازم به ذکر است که این رسید یک سند یا قبض انبار گمرکی محسوب نمی‌شود و در سطح انبارداری بین المللی اعتباری ندارد.
4. Negotiable FIATA Multimodal Transport Bill of Lading (FBL)
همانند سند FCR در این سند نیز شرکت ارسال کننده، مسئولیت کامل کالای ارسالی را بر عهده می‌گیرد اما تفاوت آن با FCR در این است که این سند (FBL) بسیار معتبر، قابل معامله و مورد قبول بانک‌ها بوده و حتی مورد تایید اتاق بازرگانی بین المللی یا I.C.C هم قرار گرفته است.
فیاتا در ایران
در این سازمان، به طور کلی اعضای فیاتا به دو دسته تقسیم می شوند:
- اعضای تشکلی یا Associate Members شامل سندیکاهای ملی از 77 کشور جهان.
- اعضای عادی یا Ordinary Members شامل 1600 عضو غیر سندیکایی از 144 کشور جهان.
در حالت دوم نوع دیگری دسته بندی داریم، یعنی در حال حاضر در ایران فیاتا دارای دو عضو تشکلی است.
1. اولین عضو تشکلی فیاتا؛ فدراسیون حمل و نقل و لجستیک ایران (TLFI):
فدراسیون حمل و نقل و لجستیک ایران در سال 1394 تاسیس و در سال 1399 به عضویت فیاتا درآمد. برخی از اعضای این فدراسیون عبارت اند از:
- انجمن صنعت بانکرینگ ایران
- اتحادیه مالکان کشتی ایران
- انجمن کشتیرانی و خدمات وابسته
- انجمن پایانه داران بنادر ایران
- انجمن شرکت های هواپیمایی ایران
- انجمن شرکت های حمل و نقل بین المللی مالکان کامیون ایران
2. دومین عضو تشکلی فیاتا؛ انجمن سراسری شرکت‌های حمل و نقل بین المللی ایران:
این انجمن در سال ۱۳۴۸ شمسی انجمن با همت و فعالیت سه شرکت حمل و نقل بین‌المللی ایرانی تأسیس گردید. درآن زمان شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی ایرانی انگشت شمار بودند و حمل و نقل برون مرزی کالا عمدتاً توسط شرکت‌های خارجی که نمایندگان یا دفاتری در ایران داشتند انجام می‌شد. این تجمع صنفی با نام سندیکا فعالیت خود را شروع کرد و در تاریخ ۲۹/۶/۱۳۵۲ به عضویت سازمان جهانی فیاتا پذیرفته شد.
کلام آخر
انجمن بین المللی فیاتا به عنوان یک سازمان تخصصی و بین‌المللی با هدف نظارت بر حمل و نقل بین المللی در سراسر جهان ، با تلاش برای ایجاد هماهنگی بین شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی، توسعه استانداردهای جهانی، و ارائه راهکارهای موثر برای بهبود کارایی و کیفیت حمل و نقل، نقش بسیار اساسی را در بهبود عملکرد و توسعه صنعت حمل و نقل بین‌المللی ایفا می‌کند.
