آشنایی با قوانین و محدودیت های کلی حمل و نقل
(حمل و نقل بین المللی و ترانزیت)

حمل و نقل به عنوان یکی از عناصر اساسی اقتصاد هر کشور، با محدودیت‌ها و قوانین متعددی روبه‌رو است. این محدودیت‌ها و قوانین برای حفظ امنیت، ارزیابی ریسک، و حفاظت از محیط زیست و سلامت عمومی و بسیاری از دیگر اهداف مورد نظر قرار می‌گیرند. در ادامه با هم به بررسی برخی از جامع‌ترین محدودیت‌ها و قوانین مهم حمل و نقل و ترانزیت در سه بخش حمل و نقل دریایی، هوایی و زمینی خواهیم پرداخت. هدف از آشنایی با محدودیت های حمل و نقل بین المللی و ترانزیت در 3 از انواع روش‌های باربری یعنی حمل هوایی، دریایی و زمینی، تسهیل روند حمل و نقل بین المللی و پیشگیری از تجربه ضرر یک تجارت است. پس از عنوان کلیت محدودیت‌ها کنواسیون‌های بین المللی را دقیق‌تر بررسی می‌کنیم

الف) قوانین و محدودیت‌های جامع حمل و نقل دریایی

• محدودیت‌های زیست محیطی:

  : برخی از کشورها محدودیت‌هایی را بر روی حمل و نقل دریایی تحت عنوان حفاظت از محیط زیست تعیین می‌کنند، از جمله استفاده از سوخت‌های پایین گوگرد و محدودیت‌های زیستی در مورد زباله‌های دریایی.

• قوانین امنیتی:

  حفظ امنیت دریاها و کشتی‌ها از اهداف اصلی قوانین در این حوزه است. برخی از این قوانین شامل استانداردهای ایمنی کشتی، پیشگیری از حوادث ناشی از حریق یا آلودگی‌های محیطی است.

• تعیین محدودیت‌های حمل و نقل بارها:

  : برای بارهای خطرناک مانند مواد شیمیایی، محدودیت‌های خاصی در خصوص نوع بار، بسته‌بندی و حمل و نقل اعمال می‌شود.

• قوانین مرتبط با امنیت (ISPS Code):

  در واقع ISPS Code یک سری از استانداردها و مقررات امنیتی برای کشتی‌ها، بنادر، و تسهیلات دریایی است که به منظور جلوگیری از حوادث تروریستی و تهدیدهای امنیتی در حمل و نقل بین المللی دریایی ایجاد شده است.

• قوانین محیط زیست (MARPOL) :

  کنوانسیون MARPOL به منظور کاهش آلودگی دریاها از طریق زباله‌های کشتی، آلودگی هوایی، و تخلیه مواد آلوده به دریاها تدوین شده است. این شامل محدودیت‌ها و استانداردهای مختلف برای تخلیه آب‌های زاید، روغن‌های زاید، زباله‌های پلاستیکی، و غیره می‌شود.

• قوانین بین‌المللی ایمنی دریای (SOLAS):

  کنوانسیون SOLAS توسط سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) تدوین شده است و مشخصات و استانداردهای ایمنی برای کشتی‌ها، تجهیزات، و عملیات دریایی را تعیین می‌کند. این شامل استانداردهای ایمنی در مورد ساخت و نگهداری کشتی‌ها، تجهیزات ایمنی، آتش‌نشانی، و غیره می‌شود.

ب) قوانین و محدودیت‌های جامع حمل و نقل هوایی

حمل و نقل هوایی به دلیل سرعت و کارایی بالا، یکی از محبوب‌ترین روش‌های حمل و نقل جهان است. اما، این حوزه نیز با محدودیت‌ها و قوانینی همراه است.

• قوانین امنیتی و پروتکل‌های بین‌المللی:

  همه کشورها قوانین سختگیرانه‌ای را برای حفظ امنیت در پروازهای بین‌المللی اعمال کرده‌اند. این شامل بررسی‌های امنیتی دقیق در فرودگاه‌ها، استفاده از تجهیزات امنیتی پیشرفته بر روی هواپیماها، و ممنوعیت حمل اجساد، مواد منفجره، و سلاح‌ها می‌شود.

• قوانین ایمنی هواپیماها:

  حفظ ایمنی مسافران و کالاها از اهمیت بسیاری برخوردار است. بنابراین، قوانین دقیقی برای تعیین استانداردهای ایمنی هواپیماها و فرآیندهای اضطراری در مواقع ناگوار تعیین می‌شود.

• محدودیت‌های بارنامه:

  برخی از بارها به دلیل خطراتشان برای حمل و نقل هوایی محدودیت‌هایی دارند. این محدودیت‌ها برای بارهایی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم به ایجاد خطر برای ایمنی هواپیماها منجر می‌شوند.

• قوانین مربوط به مسافران:

  برای حفظ امنیت مسافران و جلوگیری از تروریسم و جرم‌های مرتبط با ایمنی هوایی، قوانین سختگیرانه‌ای وضع شده است.

• قوانین و مقررات مالی و تجاری:

  علاوه بر موارد بالا برای حمل و نقل بین‌المللی هوایی قوانین و مقررات مالی و تجاری نیز وجود دارد که شامل قوانین مربوط به تعرفه‌های حمل و نقل، بیمه‌نامه‌ها و قراردادهای بین‌المللی است.

• محدودیت‌های مرتبط با ترافیک هوایی:

  ترافیک هوایی در مسیرهای بین‌المللی ممکن است با محدودیت‌هایی روبرو شود، به عنوان مثال در برخی از فصل‌ها یا زمان‌های خاص، فرودگاه‌ها ممکن است با محدودیت‌هایی در استفاده از پیست‌ها و نواحی پروازی مواجه شوند.

به طور کلی، رعایت این محدودیت‌ها و قوانین برای اطمینان از ایمنی و امنیت هوایی، و همچنین برای جلوگیری از مشکلات مرتبط با ترافیک و تجارت بین‌المللی بسیار اساسی است.

پ) قوانین و محدودیت‌های جامع حمل و نقل زمینی

حمل و نقل زمینی شامل حمل و نقل اتومبیلی، راه‌آهنی، و دیگر وسایل حمل و نقل در سطح زمین می‌شود. این حوزه نیز با محدودیت‌ها و قوانینی مواجه است.

• قوانین ایمنی و ترافیکی:

  حفظ ایمنی رانندگان، مسافران و سایر کاربران جاده از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین، قوانین و مقرراتی برای رانندگان و وسایل نقلیه تعیین می‌شود.

• محدودیت‌های حمل و نقل بارها:

  برای بارهایی که به دلیل اندازه، وزن یا خطراتشان برای ایمنی رانندگان و دیگر کاربران جاده خطرناک هستند، محدودیت‌هایی تعیین می‌شود

• قوانین بین المللی ترانزیت:

  برای حمل و نقل بین المللی از طریق راه آهن یا جاده، قوانین و مقرراتی وجود دارد که باید رعایت شوند.

• مقررات گمرکی و مالی:

  دولت‌ها برای حفظ نظم مالی و مقابله با قاچاق کالاها مقررات گمرکی را تعیین می‌کنند. این مقررات شامل نرخ‌ها و مالیات‌های وارداتی، محدودیت‌های انتقال ارز، و الزامات گمرکی برای صادرات و واردات می‌شود.

• محدودیت‌های مربوط به اندازه و وزن:

  برخی کشورها محدودیت‌هایی برای حمل و نقل بارها بر اساس وزن و اندازه آن‌ها تعیین می‌کنند. این محدودیت ها با توجه به موقعیت‌های جغرافیایی مختلف، متفاوت هستند.

• محدودیت‌های مربوط به مواد خطرناک:

  حمل و نقل بین المللی مواد خطرناک ممکن است با محدودیت‌های خاصی مواجه شود. این محدودیت‌ها معمولاً شامل الزامات بسته‌بندی خاص، مدارک مورد نیاز، و محدودیت‌های مربوط به مسیر و زمان حمل و نقل می‌شوند.

• تحریم‌ها و محدودیت‌های سیاسی:

  برخی از کشورها ممکن است تحریم‌ها یا محدودیت‌هایی را برای حمل و نقل بین المللی زمینی اعمال کنند که این محدودیت‌ها اغلب به دلیل عدم رضایت سیاسی یا مسایل امنیتی هستند و تأثیر زیادی بر روی حرکت کالاها و خدمات داشته است.

قوانین و محدودیت‌های حمل و نقل بین المللی مشترک

قوانین و محدودیت‌های حمل و نقل بین المللی، بسته به روش حمل و نقل و کشورهای مبدا و مقصد، می‌توانند متفاوت باشند. با این حال، برخی از قوانین و محدودیت‌هایی وجود دارند که برای اکثر روش‌های حمل و نقل بین المللی در بین کشورها مشترک هستند. این قوانین مشترک در همه زمینه‌های

کنوانسیون CMR

کنوانسیون CMR به عنوان یکی از مهم‌ترین توافق‌نامه‌های بین‌المللی در زمینه حمل و نقل بین‌المللی جاده‌ای نوشته شده است؛ همه بایدها و نبایدهای قانونی شرکت‌های مجری حمل و نقل طبق مقررات تعیین شده کنوانسیون CMR مشخص می‌‌گردد. این کنوانسیون در سال ۱۹۵۶ توسط کمیسیون اقتصادی سازمان ملل متحد (UN Economic Commission for Europe) تدوین و در نهایت در سال ۱۹۶۲ توسط کشورهای عضو سازمان ملل متحد رونمایی شد. مهمترین هدف این کنوانسیون، تنظیم شرایط حمل و نقل بین‌المللی کالاها از طریق جاده‌ها و تعیین حقوق و تعهدات طرفین در این معاملات است. واژهCMR مختصر شده عبارت “Convention on the Contract for the International Carriage of Goods by Road” است که به معنای “کنوانسیون قرارداد حمل و نقل بین‌المللی کالا با استفاده از جاده” می‌باشد.

کنوانسیون کالاهای خطرناک ADR

کنوانسیون ADR به عنوان یک توافقنامه بین‌المللی مربوط به حمل و نقل کالاهای خطرناک (معمولاً مواد شیمیایی و مواد خطرناک دیگر) از طریق جاده شناخته می‌شود. کلمه “ADR” اختصاری از عبارت “Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route” است که از زبان فرانسوی گرفته شده و به زبان انگلیسی به معنای “European Agreement concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Road” است. این کنوانسیون توسط اتحادیه اروپا و سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) تدوین شده است؛ همچنین توسط سازمان ملل متحد به عنوان یک استاندارد بین‌المللی برای حمل و نقل کالاهای خطرناک تأیید شده است. هدف اصلی این کنوانسیون، تضمین ایمنی در حمل و نقل کالاهای خطرناک با استفاده از جاده است و شامل مقررات و استانداردهای مربوط به بسته‌بندی، بارگیری، حمل، و تخلیه این نوع کالاها می‌شود. مواد خطرناک ممکن است از نظر فیزیکی، شیمیایی یا سایر ویژگی‌ها برای انسان‌ها، محیط زیست، یا دارایی‌ها خطرناک باشند. این کنوانسیون توسط کشورهای عضو به عنوان قانون ملی اعمال می‌شود و همچنین توسط سازمان‌های مختلف حمل و نقل و ایمنی مانند بنیاد بین‌المللی حمل و نقل جاده‌ای (IRU) و سازمان بین‌المللی هواپیمایی (ICAO) تأیید شده است و مورد استفاده قرار می‌گیرد. در کل، کنوانسیون ADR اهمیت زیادی در تضمین ایمنی و امنیت در حمل و نقل کالاهای خطرناک از طریق جاده دارد و معمولاً توسط شرکت‌ها، حمل‌ونقل‌کنندگان و دیگر نهادهای مرتبط در حوزه حمل و نقل بین‌المللی از اهمیت و توجه زیادی برخوردار است.

موافقت ترانزیت تجاری سازمان همکاری اقتصادی ECO

موافقتنامه ترانزیت تجاری سازمان همکاری اقتصادی (ECO) ، توافقنامه‌ای است که به دستور سازمان همکاری اقتصادی توسط کشورهای عضو ECO امضاء و اجرا می‌شود. ECO یک سازمان بین‌المللی است که در سال ۱۹۹۲ تأسیس شد و هدف آن تقویت همکاری اقتصادی و توسعه منطقه‌ای در کشورهای عضو است. این سازمان شامل دولت‌های افغانستان، آذربایجان، ایران، قرقیزستان، قزاقستان، تاجیکستان، ترکمنستان، و ازبکستان است. موافقتنامه ترانزیت تجاری ECO به عنوان یک ابزار برای تسهیل تجارت و حمل و نقل بین‌المللی کالا در منطقه ECO مورد استفاده قرار می‌گیرد. این توافقنامه شامل قوانین و مقرراتی است که ترانزیت و حمل و نقل بین المللی کالا را از یک کشور عضو ECO به کشور دیگر تسهیل می‌بخشد. این موافقتنامه معمولاً شامل مقررات مربوط به بارگیری، تخلیه، مسیرهای حمل و نقل، و رویه‌های گمرکی است که برای اجرای صحیح حمل و نقل کالا از کشور مبدأ به کشور مقصد لازم است. با امضاء و اجرای این توافقنامه، کشورهای عضو ECO توانایی تسهیل ترانزیت تجاری و افزایش حجم تجارت بین‌المللی را در منطقه افزایش می‌دهند و از پتانسیل اقتصادی و تجاری منطقه بهره می‌برند. این توافقنامه نیز بهبود روابط اقتصادی و تجاری بین کشورهای عضو ECO را ترویج می‌دهد و به تسهیل تجارت بین‌المللی، ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی منطقه کمک شایانی می‌کند.

کنوانسیون TIR

کنوانسیون TIR یا معاهده حمل و نقل بین‌المللی کالا هم یک توافقنامه بین‌المللی دیگر است که به منظور تسهیل حمل و نقل بین‌المللی کالا و کاهش ریسک‌های مرتبط با ترانزیت در سراسر مرزها توسط کشورهای عضو به اجرا درآمده است. عبارت “TIR” مخفف شده عبارت “Transports Internationaux Routiers” به معنای “حمل و نقل بین‌المللی جاده‌ای” به زبان فرانسوی است. این کنوانسیون توسط سازمان بین‌المللی حمل و نقل جاده‌ای (IRU) تدوین گردیده و در سال ۱۹۵۹ تأیید شده است. هدف اصلی کنوانسیون TIR، تسهیل حمل و نقل بین‌المللی کالاها با استفاده از جاده و کاهش مراحل گمرکیِ مربوط به ترانزیت در مرزها است. با استفاده از سیستم TIR، بارهای محموله شده می‌توانند از یک کشور به کشور دیگر با استفاده از وسایل حمل و نقل جاده‌ای (مانند کامیون‌ها) حرکت کنند، بدون این که نیاز به تخلیه و بازبارگیری در مرزها باشد. این سیستم بر اساس یک بارنامه بین‌المللی و تضمین بانکی (گارانتی بانکی) کار می‌کند که توسط اتحادیه بین‌المللی بانک‌ها (IBU) صادر می‌شود. توافقنامه TIR به کشورهای عضو این امکان را می‌دهد تا فرآیند گمرکی را برای بارهای تحت پوشش TIR ساده‌تر کنند، از جمله تسهیلاتی مانند فرآیندهای گمرکی اتوماتیک و استفاده از تسهیلات گمرکی پیشرفته مانند گمرک‌های ترانزیت. این کنوانسیون نیز به حمایت از تجارت بین‌المللی، رشد اقتصادی، و توسعه صادرات و واردات کشورها پرداخته است.

قوانین و محدودیت‌های باربری ایران

قوانین و محدودیت‌های مربوط به ترانزیت (حمل و نقل داخلی) و باربری بین المللی در کشورهای مختلف از ملزومات متمایزی تبعیت می‌کنند. برای قوانین حمل و نقل کالا و محدودیت‌های آن قوانین گسترده و طولانی وضع شده که مطالعه آن زمان‌بر است و موارد بسیار زیادی را دربرمی‌گیرد؛ در کشور ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی شرایط راه‌های ارتباطی و سیاست‌های موجود به بررسی اجمالی برخی از موارد آن می‌پردازیم؛

• مقررات مربوط به گمرک و مالیات:

  تمامی کالاهای وارداتی و صادراتی که از ایران ترانزیت می‌کنند یا از حتی طریق ایران حمل می‌شوند، باید مقررات گمرکی و مالیاتی مربوطه را رعایت کنند. این شامل تعرفه‌های گمرکی، مالیات بر ارزش افزوده (مالیات VAT)، و سایر هزینه‌های مقرر شده مربوطه می‌شود.

• محدودیت‌های مربوط به کالاها:

  برخی از کالاها و محصولات ممکن است محدودیت‌هایی در مورد ورود و خروج از ایران داشته باشند، از جمله محصولات حساس به امنیت، مواد نیازمند مجوز ویژه، مواد خطرناک، و موارد مشابه آن.

• نیاز به مجوزها و گاهی مجوزهای ویژه:

  برخی از انواع کالاها و خدمات ممکن است نیاز به مجوزهای ویژه از مقامات مربوطه داشته باشند. برای مثال، ممکن است برای حمل مواد شیمیایی یا دارویی نیاز به مجوزهای خاص باشد.

• مقررات ایمنی و بهداشتی:

  کالاهایی که به دلیل خطرات احتمالی برای ایمنی و بهداشت عمومی، مثل مواد شیمیایی خطرناک یا مواد غذایی فاسد، ممکن است مقررات و استانداردهای خاص ایمنی و بهداشتی را رعایت کنند.

• مقررات ایمنی و بهداشتی:

  کالاهایی که به دلیل خطرات احتمالی برای ایمنی و بهداشت عمومی، مثل مواد شیمیایی خطرناک یا مواد غذایی فاسد، ممکن است مقررات و استانداردهای خاص ایمنی و بهداشتی را رعایت کنند.

• قوانین حمل و نقل راه‌آهن، دریایی، هوایی، و خودرویی:

  هر نوع حمل و نقل کالا (از جمله راه‌آهن، دریایی، هوایی، و خودرویی) ممکن است دارای قوانین و مقررات حمل و نقلی خاص خود باشد که باید رعایت شود؛ حتما پیش از اقدام تمام قوانین باربری را مطالعه کرده و از آن آگاه باشید.

• تعیین مسیرهای مجاز:

  ممکن است از پیش تعیین شده باشد که حمل و نقل کالاها باید از مسیرهای خاص و مجاز صورت گیرد. از آنجا که قوانین و مقررات ممکن است به تغییرات تابع بازار، سیاست‌های دولتی، و موارد دیگر بستگی داشته باشد، توصیه می‌شود که پیش از هر نوع ترانزیت یا حمل و نقل بین المللی کالا، با مقامات مربوطه تماس بگیرید و اطلاعات به‌روز را بدست آورید تا به هیچ مشکلی برنخورید.

چهارچوب حمل و نقل بین المللی و ترانزیت در مقابل ترابری غیرقانونی

اگر هر نوع ترابری بین المللی از قوانین گفته شده پیروی نکند یا محدود‌یت‌ها را در نظر نگیرد و بر خلاف آن باشد، باربری غیرقانونی یا به عبارت دیگر حمل و نقل غیرمجاز تلقی می‌شود. حمل و نقل غیرقانونی علاوه بر اینکه جا به جایی قانونی نیست، معمولاً باعث ایجاد مشکلات جدی امنیتی، اجتماعی، اقتصادی، و محیطی نیز می‌شود. هرگونه فعالیت حمل و نقلی که شامل موارد فوق باشد هم نوع دیگری از باربری غیر قانونی محسوب می‌شود. این ممکن است شامل حمل و نقل مواد مخدر، اسلحه، کالاهای قاچاق، و ترانزپورت غیرقانونی از نظر محیط زیست باشد. به طور خلاصه راسا لجستیک قصد دارد شما را از تا حد لازم از اصول حمل و نقل و ترانزیت که با محدودیت‌ها و قوانین متعددی همراه است؛ آگاه سازد. هدف اصلی این محدودیت‌ها حفظ ایمنی، امنیت، و حفاظت از محیط زیست است. درک دقیق این محدودیت‌ها و رعایت قوانین لجستیکی و حمل اهمیت بالایی دارد تا عملکرد صحیح و بدون مشکل حمل و نقل و ترانزیت تضمین شود.